De R is weer in de maand, dus ik hoor de geluiden over de zwarte Pieten discussie alweer oplaaien. De eerste gemeentes hebben onder het mom van de Corona crisis de intochten al afgeblazen. Ik vermoed dat ze dit wel goed uitkomt, omdat ze anders deze gevoelige kwestie aan moeten gaan. Sinterklaas zat in 2019 al met een kogelvrij vest op zijn schimmel. In 2020 staan de gemoederen nog stelliger tegenover elkaar, dus iedereen voelt de escalatie al van verre aankomen. Gaan we het nog hoger laten oplopen in 2021? Gelooft iemand nog dat dit wel zal overwaaien? Of moeten we ergens ‘aan gaan staan?’.
Ik werd in 2018 geconfronteerd met mijzelf in de gevoelige zwarte Pieten discussie. In mijn eerste reflex dacht ik aan een leuk kinderfeest, dat ga je toch niet verstoren? Ik was mij totaal niet bewust van de lading die dit feest en de figuur van zwarte Piet voor anderen heeft. Ik zag blije kinderen en gezellige familieavonden bij de open haard met warme chocolademelk. Zwarte Pieten hadden in mijn beleving de meest sympathieke rol, zij waren vrolijk en deelden strooigoed en cadeautjes uit. Wie kan daar nou tegen zijn? Dus de zwarte Pieten discussie was voor mij confronterend, het voelde als een aanval op mijn helden en de rechten van kinderen. Ik had ook meer sympathie voor de zwarte Pieten dan voor de witte Sinterklaas. Dat vond ik maar een saaie ouwe zeur die zo nodig kinderen bang moet maken door te suggereren dat hij alles van ze weet. Gewichtig opent hij zijn grote boek en begint ongevraagd privacygevoelige data met een dreigende ondertoon ten overstaan van de hele familie voor te lezen. Zeker nog nooit van de wet op de privacy gehoord hè? Dat was vast geen ‘dubbele opt-in’ (met uitdrukkelijke toestemming) van die kinderen. Na een paar nachten slapen ontdekte ik dat oude patronen de leiding hadden over mijn gedachten, waardoor ik de andere kant niet zag en in eerste instantie weerstand voelde. Ik vereenzelvigde de waarde van zwarte Piet met het product zwarte Piet, terwijl dit twee verschillende dingen zijn. Gelukkig is er niets mis met de waarde: gezellige familieavonden en blije kinderen. Die vinden we volgens mij allemaal waardevol. Zwarte Piet is niet de waarde, maar slechts het product. Sterker nog, het is slechts een feature van het product Sinterklaas. Oftewel de waardedrager die tot nu toe de waarde naar de gebruikers bracht.
Agilisten (mensen die zich makkelijk aanpassen aan de veranderende wereld en hierdoor steeds meer waarde genereren) houden zich vast aan de beoogde waarde. Het product of de feautures van het product worden aangepast of vervangen naarmate de tijd hierom vraagt. Het gaat om de waarde, die kunnen we behouden of zelfs overstijgen als we op tijd aanpassen. Misschien kunnen we het nog leuker en socialer maken. Het gaat erom of je open staat om te experimenteren voor een beter product. Toen ik het product en de waarde weer los van elkaar kon zien, kon ik ook weer dealen met de zwarte Pieten discussie. Voor mij is sindsdien zowel het probleem als ook de oplossing weer kraakhelder en verrassend goed realiseerbaar. En inderdaad, die helderheid begon door eerst naar mezelf te kijken en te luisteren, dus niet door het zoeken naar schuldigen buiten mijzelf. Het zou al veel oplossen als iedereen de zwarte Pieten discussie bij zichzelf zou beginnen, voordat men met meningen begint te strooien of anderen begint aan te vallen.
Zelfbewustzijn en zelfmanagement
Het klinkt misschien makkelijk en logisch, toch is het doorbreken van je eigen oude patronen de zwaarste hobbel om te nemen bij complexe vraagstukken. Maar het helpt enorm als je eerst jezelf beter leert kennen, ook dat is mensenkennis. Het volgende model helpt je een eerste aanzet te maken in de bewustwording van jouw emotionele intelligentie:
Zelfbewustzijn: ben jij je bewust van wat jouw persoonlijke emoties met jou doen? En wat dit doet in jouw relaties met mensen om jou heen? Ken je jouw rode knoppen, die jou in de stress doen schieten of waardoor jij als door een wesp gestoken plots bovenop de barricades staat? Of juist jouw groene knoppen die jou zo zacht als boter maken, waardoor mensen veel bij jou gedaan krijgen?
Zelfmanagement: hoe ga jij met jouw emoties om? Is dat ook zoals je ermee om wilt gaan?
Sociaal bewustzijn: geeft jouw reactie in specifieke situaties ook het gewenste effect? En herken je de emoties die jij oproept bij anderen? Heb je het vermogen om te ontdekken wat er bij de ander emotioneel aan de hand is? Begrijp je de stemmingen, gedragingen en motieven van andere mensen?
Jouw relatie met anderen managen: Hoe ga je bewust om met de mensen in jouw omgeving zodat je de relatie kunt verbeteren? Als mensen zelfbewust zijn en in de praktijk experimenteren hoe zij hun relatie met anderen bewust kunnen managen, dan wordt dit op een gegeven moment hun tweede natuur. Je kunt jouw eigen emotioneel aangedreven gedrag dan makkelijker sturen.
Als je voor jezelf inzichtelijk hebt gemaakt hoe jij in elkaar steekt en wat dit met jou en jouw omgeving doet, dan ga je een stap verder en duik je in jouw verschillende persoonlijkheden.
Ik ben een grote fan van het boekje ‘Ik (k)en mijn ikken’ van Karin Brugman, Judith Budde en Berry Collewijn. Zij beschrijven op een hele toegankelijke manier hoe jouw verschillende ikken in je hoofd met elkaar praten. En hoe jij de dialoog met ze aan kunt gaan om vervolgens bewust en evenwichtig keuzes te maken. Als metafoor gebruiken de auteurs in het boek een bus vol met ikken. Veel voorkomende persoonlijkheden komen tot leven aan de hand van voorbeelden als de pusher, de pleaser, de politicus, de dromer, de diplomaat, de innerlijke criticus, de rationele denker, het innerlijke kind en de clown. Jouw goed ontwikkelde primaire ikken zitten dikwijls achter het stuur, of ze praten mee voorin de bus. Zij verdringen tegensprekende ikken naar de achterbank, die daardoor nooit de kans hebben gehad om zich te ontwikkelen. Ze zijn verstoten of onteigend, en vormen kanten van jouw persoonlijkheid waarvan je niet (meer) weet dat je ze hebt. Het gevolg is dat je een eenzijdige persoonlijkheid hebt en onbewust vanuit een eenzijdige emotie keuzes maakt. Het gevolg is dat je een eenzijdige voor- of tegenstander wordt, zonder dat er een oplossing komt.
Als je gelijkwaardig naar al jouw ikken luistert maar je zelf de beslissing neemt, dan is jouw ego in bewustzijn. Jouw minder goed ontwikkelde ikken krijgen zo de kans om zich te ontwikkelen. Een mooi stukje zelfmanagement dat resulteert in een evenwichtige persoonlijkheid die zich makkelijk aanpast wanneer de omgeving daarom vraagt.
Ik oefen met aanstaande agile coaches geregeld al hun ikken die in de weg staan of die ze juist missen. Momenteel leent de gevoelige zwarte Pieten discussie zich daar uitstekend voor, omdat hier bij veel mensen hun oude patronen in de weg zitten om het verschil te zien tussen de waarde (blije kinderen en een gezellige familieavond) en de waardedrager (het product). Ik kan iedereen aanraden om ook zo’n ‘plek der moeite’ te zoeken waar het schuurt. Ga vervolgens letterlijk op de stoel zitten van één van jouw ikken, en dan ga je vanuit die subpersoon met jezelf in gesprek. Zo leer je de rol en de emoties van je verschillende subpersonen kennen. Je leert ook dat al jouw ikken oké zijn, maar je bent zelf de chauffeur die de keuzes maakt. Je hoeft jezelf dus niet te veranderen, blijf vooral jezelf. Anders met jezelf omgaan is voldoende.
Als je jezelf hebt leren kennen, denk dan in waarde en stel de vraag “hoe dan wel?”
Zoek niet de schuldige als er iets fout gaat. Met het vinden van de schuldige los je geen problemen op. Sommige mensen zijn zo druk met het zoeken naar de schuldigen, dat ze geen tijd en energie meer hebben om het probleem op te lossen. Als ik met agile coaches zover ben dat ze evenwichtige persoonlijkheden zijn die bovendien de waarde en de waardedragers kunnen scheiden, dan stel ik ze de vraag: “Kunnen we een fantastisch familie-kinderfeest maken zonder hiërarchische, religieuze, discriminerende of slavernij elementen?” Het antwoord is dan steevast “ja, natuurlijk kan dat”. Vervolgens kunnen ze allemaal alternatieve producten bedenken die de waarde zelfs beter kunnen leveren dan het oude product. Bijvoorbeeld met kleurrijke Tubbies die in gelijkwaardigheid en vrolijk dansend met elkaar de intocht doen. En ’s avonds bij de open haard het Tubbie-familiespel met cadeautjes. Kinderen zijn niet bang voor de vrolijk gekleurde Tubbies en hun privacy is gewaarborgd. En als je nieuwe waardedragers hebt gevonden die zelfs beter zijn dan de voorgaande, dan kost het geen moeite om afscheid te nemen van alle discutabele elementen uit het verleden. Tijden veranderen en dat is goed. Er zijn dan geen voor- of tegenstanders meer.
Als je een omgeving weet te creëren waarin het lef gewaardeerd en beloond wordt om in gevoelige kwesties hardop mee te denken in wat wel kan, dan kom je in de agile mindset. Laat het vasthouden aan oude patronen en het zoeken naar schuldigen vooral aan anderen over. Laat het los en geef ruimte voor nieuwe waardevolle inzichten. Stimuleer experimenteergedrag om nieuwe waardedragers te ontdekken. Bedenk geen nieuwe regels om achterhaalde producten in leven te houden, dat beperkt en belemmert de groei. Ik geef agile teams meestal eerst een compliment voor het lef om gevoelige kwesties openlijk te bespreken, gevolgd door de vraag “Hoe dan wel?”.
De behoefte aan de beoogde waarde blijft terwijl de producten een beperkte houdbaarheid hebben, zo ook Sinterklaas en zwarte Piet. Als we het eens zijn over de waarde, dan vinden we daarbij ook nieuwe producten die in deze tijd passen.
Ik wens alle voor- en tegenstanders van Sinterklaas en zwarte Piet een fijne familieavond met blije kinderen!